ਜੁਗਨੀ ਪਰਤ ਆਈ

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੌਰ
ਕਥਾ ਪ੍ਰਵਾਹ

‘ਨਹੀਂ! ਨਹੀਂ!! ਮੈਨੂੰ ਏਦਾਂ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਗੁਨਾਹ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭੋਲ਼ੇ ਭਾਲ਼ੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗ਼ਲਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਰੋਸਣੀਆਂ... ਮਤਲਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਰਾਹੇ ਪਾਉਣਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ, ਏਨੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਨਿਭਾਵਾਂਗੀ? ਭੁੱਖਿਆਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਭਗਤੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਵੀ ਤਾਂ ਭਗਤੀ ਹੀ ਹੈ। ਸੱਚਾ ਸੁੱਚਾ ਗਾਉਣਾ, ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨਾ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹਿ ਕੇ ਸੁਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ, ਦੁੱਖਾਂ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਇਹ ਵੀ ਤਾਂ ਭਗਤੀ ਹੀ ਹੈ। ਭਗਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਪਰ... ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਂ ਪੈਸਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਫਿਰ ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਗਾ ਲਵਾਂ... ਕੁਝ ਇਹੋ ਜਿਹਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ‘ਚੱਕਵਾਂ’ ਆਖਦੇ ਨੇ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ, ਮੇਰੀ ਭੈਣ, ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਇਸ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰ ਗਏ। ਆਹ... ਸਨਮਾਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਕੋਈ ਪੇਟ ਦੀ ਅੱਗ ਥੋੜ੍ਹੋ ਬੁਝਾਉਣਗੇ।’ ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ, ‘ਲੈ ਨਿਰਾ ਪੈਸਾ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇ ਸਨ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਸਨ। ਘਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਵਕਤ ਵਕਤ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਰਕਤਾਂ ਦੀ ਰੌਣਕ ਸੀ, ਲੋਕ ਵੀ ਝੁਕ ਝੁਕ ਸਲਾਮਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ...? ਹੁਣ ਕੋਈ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ। ਸਭ ਦਾ ਸਰ ਗਿਆ ਪਰ ਮੇਰਾ ਨਹੀਂ ਸਰਿਆ ਮਾਪਿਆਂ ਬਿਨਾਂ।’ ਉਹ ਬੀਤੇ ਚੰਗੇ ਵਕਤ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਕਦੇ ਪਰਲ ਪਰਲ ਅੱਥਰੂ ਵਹਾਉਂਦੀ ਕਦੇ ਦੁਪੱਟੇ ਦੇ ਪੱਲੇ ਨਾਲ ਹੰਝੂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੀ। ਫਿਰ ਮਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ, ‘ਮਾਂ ਤੈਨੂੰ ਯਾਦ ਐ ਨਾ... ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸੀ... ਤੂੰ ਸਾਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਾਉਂਦੀਆਂ। ਜੇ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਗਾਉਣ ਲੱਗਿਆਂ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਤੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੇਰੀਆਂ ਧੀਆਂ ਹਾਂ। ਸਾਡਾ ਗਾਉਣਾ ਰੋਕ ਕੇ ਝਿੜਕ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਬੋਲਣਾ ਦਰੁਸਤ ਕਰਦੀ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਸੋਹਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੋਲਣੀ ਆਈ ਅਤੇ ਗਾਉਣਾ ਵੀ ਆ ਗਿਆ। ਮਾਂ, ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਤੁਰ ਗਈ? ਮੈਂ ’ਕੱਲੀ ਘਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਨਿਭਾਵਾਂ? ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਡਾਢਾ ਰੱਬ ਪਤਾ ਨੀ ਕਿੱਥੇ ਖਪਾ ਲੈਂਦਾ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ। ਮੈਂ ਵੀ ਏਦਾਂ ਹੀ ਸੋਚਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਆਂ।’ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਠੂਠੀਆਂ ਅੱਥਰੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਪਾਸਾ ਬਦਲਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਵਾਲਾ ਖਾਰਾ ਪਾਣੀ ਸਿਰਹਾਣੇ ’ਤੇ ਡੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ।
ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਦੀ ਉਧੇੜ-ਬੁਣ ਵਿੱਚ ਉਲਝੀ ਸੀ। ਘਰ ਦੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵੀ ਵੇਚਣ ’ਤੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਦੇਸ਼ ਚਲੀ ਜਾਵੇ। ਉਹ ਸੋਚਦੀ, ‘ਕੀ ਰੱਖਿਐ ਇੱਥੇ ਹੁਣ? ਕੋਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ। ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਗਾਇਕ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਖ਼ਾਤਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ, ਮਾਰ ਧਾੜ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫੋਕੀ ਫੂੰ ਫਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਤਾਂ ਸੁਹਾਗ, ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਸਿਖਾਇਆ। ਪਰ ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਗਰਕਣ ’ਤੇ ਆਈ ਪਈ ਐ। ਭੈਣ-ਭਰਾ ਵੀ ’ਕੱਠੇ ਗੰਦੇ ਮੰਦੇ ਗਾਣਿਆਂ ’ਤੇ ਨੱਚੀ ਜਾਣਗੇ। ਆਹ ਗਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਬੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਆਖਦੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਕਿ ਕਿਉਂ ਗੰਦ ਮੰਦ ਗਾ ਕੇ ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਦੋਖੀ ਬਣਦੇ ਓ? ਕੀ ਪਤੈ... ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹੋਣ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸਿਰਫਿਰੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਬਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਗੰਧਲਾ ਕਰਨ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲਾਹਨਤਾਂ ਪਾਉਂਦੀ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਏਨੀ ਵੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਸੁਣਾ ਕੇ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਤੋਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕਦੇ ਭਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।’ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਦੀ ਉਧੇੜ-ਬੁਣ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਰੋਕ ਟੋਕ ਵਗਣ ਦਿੰਦੀ, ਕਦੇ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੁਕਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ।
‘‘ਮਾਂ! ਤੂੰ ਜੁਗਨੀ ਕਿੰਨੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗਾਉਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਤੇਰੀ ਲੰਮੀ ਹੇਕ ’ਤੇ ਲੋਕ ਅਸ਼ ਅਸ਼ ਕਰ ਉੱਠਦੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾ...ਰਾ... ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਤੇਰੀ ਹੇਕ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠਿਆ ਹੋਵੇ। ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਲੂੰ ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਜਾਪਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੇ ਸਰੋਤੇ ਸਾਹ ਰੋਕ ਕੇ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਤੁਰ ਗਈ... ਮੈਨੂੰ ਜਾਪਿਆ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਬਾਂਹ ਟੁੱਟ ਗਈ... ਫਿਰ ਤੂੰ ਵੀ ਚਲੀ ਗਈ, ਮੇਰੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਬਾਹਵਾਂ ਬੇਜਾਨ ਹੋਈਆਂ ਜਾਪੀਆਂ। ਮੇਰੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਸੁੰਨੇ ਹੋ ਗਏ। ਪਿਉ ਮੈਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੰਦਾ। ਮੈਂ ਪਿਉ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ ਤੇਰੀਆਂ ਸੌਂਪੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ’ਤੇ ਲਾ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਪਰ ਪਿਉ ਵੀ ਤੇਰੀ ਪੈੜ ਦੱਬਦਾ ਤੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਤੁਰ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਐ ਲੋਕ ਗੀਤ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਨੱਪਦੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਏ। ਪੂਰਾ ਮੇਲਾ ਹੀ ਵਿੱਝੜ ਗਿਆ। ਜਿਹੜਾ ਕੰਮ ਆਪਾਂ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਰਲ਼ਮਿਲ਼ ਕੇ ਕਰਦੇ ਸੀ, ਭਲਾ ਮੈਂ ’ਕੱਲੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਆਂ...?’’ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਪਰਿੰਦੇ ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ, ਕਦੇ ਰੋਂਦੇ ਕਦੇ ਬੀਤੇ ਚੰਗੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ।
ਜਦੋਂ ਬਿਮਾਰ ਭੈਣ ਪਾਸਾ ਪਰਤਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਉੱਠ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲੱਗਦੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਬੱਚੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ, ‘ਕੀ ਰੱਖਿਆ ਤੇਰੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਢਿੱਡ ਨਹੀਂ ਭਰ ਸਕਦੇ।’ ਜਦੋਂ ਬਹੁਤੀ ਔਖ ਹੁੰਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪੇ ਮਿਹਣਾ ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦਾ, ਕਦੇ ਮਾਂ ਲਈ ਉਲਾਂਭਾ ਉੱਠਦਾ, ‘‘ਕੀ ਖੱਟਿਆ ਚੰਗਾ ਗਾ ਕੇ, ਜੇ ਆਪ ਜਾਣਾ ਹੀ ਸੀ ਜੁਗਨੀ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਛੱਡ ਜਾਂਦੀ।’’ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਜੁਗਨੀ ਵੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚਲੀ ਗਈ।
ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਖਿਝ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੀਹੋਂ ਹਟ ਕੇ ਗਾਉਣ ਲਈ ਆਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ, ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਜਿਵੇਂ ਆਖ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ‘‘ਇਹ ਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਕੱਜਣ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਨੰਗਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਵੀਂ।’’ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਚੇਤੇ ਆਉਣ ਲੱਗਦੀਆਂ... ਔਖੇ ਸੌਖੇ ਸਮੇਂ ਨੇ ਲੰਘ ਹੀ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਹਜ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਫੁੱਲ ਪੱਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵੀ ਛੁਪੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ ਭਾਰ ਮੋਢਿਆਂ ’ਤੇ ਆ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਮਾਰਦੀ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ। ਕਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਕਿ ਇਸ ਫੁਲਕਾਰੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨ ਕਦੇ ਡਿੱਗਦਾ ਕਦੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਇਸ ਅਨਮੋਲ ਤੋਹਫ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਹਾਰਦੀ, ਕਦੇ ਉਸ ਦੇ ਰੇਸ਼ਮੀ ਫੁੱਲਾਂ ’ਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰਦੀ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੀ।
‘‘ਮਾਂ! ਨਾਨੀ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਐ ਨਾ ਤੁਹਾਨੂੰ?’’ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਉਸ ਦੇ ਲੱਕ ਦੁਆਲੇ ਬਾਹਵਾਂ ਵਲ਼ ਕੇ ਆਖਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸੋਚਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ। ‘‘ਨਾਨੀ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਨੀ ਗਈ। ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਈ ਕਿਤੇ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਐ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਿਤੇ ਗਾਉਂਦੀ ਆਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਗਲ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆ ਬੈਠਦੀ ਐ।’’ ਸੱਚੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਾਉਂਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣ ਉਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਆ ਖਲੋਤੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ। ਪਿਉ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਾ ਕੇ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਉਤਰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਤਿੰਨੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਧਰ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਕਿਤੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ... ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਂ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਗਏ। ਉਹ ਮੁਸਕਰਾ ਉੱਠਦੀ। ਮਨੋਮਨੀ ਆਖਦੀ... ‘ਮੈਨੂੰ ਪਤੈ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਓ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤੈ ਮੈਂ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਜ਼ਿੱਦੀ ਆਂ... ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦੇਣਾ ਤੁਹਾਨੂੰ।’ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੰਭਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਪਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਫਿਰ ਆ ਘੇਰਦੀਆਂ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਕਿਸੇ ਚੈਨਲ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਫੋਨ ਆਇਆ। ਉਹ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਸਮਾਂ ਮੰਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਵੇਲੇ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਟਰਵਿਊ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੇ ਅੱਥਰੂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੱਖਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗ ਤੁਰੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੱਥ ਮੱਦਦ ਲਈ ਵਧੇ। ਉਸ ਦਾ ਆਖਣਾ ਸੀ... ਮੱਦਦ ਨਹੀਂ ਕੰਮ ਚਾਹੀਦਾ ਐ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਈਆਂ ਆਖਿਆ... ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਔਖ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੱਥ ਦੁਆਵਾਂ ਲਈ ਉੱਠੇ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੱਦਦ ਲਈ। ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ, ਚੰਗਾ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਉਹ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ।
ਸਵੇਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਫੋਨ ਵੱਜਿਆ ਕਿਸੇ ਆਖਿਆ, ‘‘ਭੈਣ ਜੀ, ਬੇਟੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਐ ਘੋੜੀਆਂ ਤੁਸੀਂ ਗਾਉਣੀਆਂ ਨੇ।’’ ਕਿਸੇ ਆਖਿਆ, ‘‘ਧੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਐ ਤੁਸਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਆਉਣਾ ਐ।’’ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਨੇ ਨਾਲ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗਈ ਜੁਗਨੀ ਉਸ ਨੂੰ ਹੱਸਦੀ ਖੇਡਦੀ ਆਖਦੀ ਜਾਪੀ, ‘‘ਜੇ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਗਈ, ਗਈ ਮੈਂ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਾਂ।’’ ਉਸ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ, ‘‘ਤੂੰ ਪਰਤ ਆਈ ਏਂ?’’ ਅੱਗੋਂ ਜੁਗਨੀ ਨੇ ਵੀ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਇਆ... ਉਸ ਦੇ ਗਲ਼ੇ ਅੰਦਰ ਜੁਗਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਮੱਲ ਲਈ।
ਸੰਪਰਕ: 98767-14004